Deprem, doğal afetler arasında yüksek can ve mal kaybına yol açan bir olgudur. Bu doğal olayla başa çikabilme yetisinin toplumun tüm bireylerinde oluşturulması, afet yönetimi açısından kritik bir önem taşımaktadır. Çocuklar, afetlere karşı en hassas gruplardan biri olarak, önleyici eğitim stratejilerinin odağında yer almalıdır. Bu çalışmanın amacı, çocuklara deprem bilinci kazandırmanın bilimsel ve pedagojik temellerini incelemek, etkili uygulama önerileri sunmak ve ulusal/uluslararası iyi uygulama örneklerini analiz etmektir.
Deprem Bilinci ve Çocuk Gelişimi
Deprem bilinci, bireyin deprem öncesinde, sırasında ve sonrasında nasıl davranması gerektiğine ilişkin bilgi, beceri ve tutumları kapsar. Bu bilinç, erken yaşlarda kazanıldığında, afet anında otomatik davranış modelleri geliştirilmesine katkı sağlar. Piaget'nin bilişsel gelişim kuramına göre, 7-11 yaş arasındaki somut işlemler dönemindeki çocuklar, neden-sonuç ilişkisi kurabilir ve olayları mantıksal olarak değerlendirebilir. Bu yaş grubu, deprem gibi karmaşık olaylara yönelik eğitimlere uygun bir hedef kitle oluurmaktadır (Erden & Akman, 2020).
Ayrıca, Erikson'ın psiko-sosyal gelişim kuramı uyarınca ilkokul dönemindeki çocuklar, toplumsal rollerini ve sorumluluk duygularını geliştirme aşamasındadır. Bu dönemde verilmesi gereken afet eğitimleri, hem toplumsal sorumluluk bilincini geliştirir hem de bireysel farkındalığı arttırarak uzun vadeli davranış dönüşümüne katkı sağlar.
Çocuklara Yönelik Deprem Eğitiminin Temel Yaklaşımları
Afet eğitimi, sadece bilgi aktarımıyla sınırlı olmamalı, aynı zamanda duyuşal ve psikomotor alanları da kapsamalıdır. Bu kapsamda uygulanan eğitim yaklaşımları şu şekilde sınıflandırılabilir:
-
Oyun Temelli Öğrenme: Deprem tatbikatları, dramatizasyon ve rol yapma gibi oyunlarla desteklenen etkinlikler, çocukların bilgiyi deneyimleyerek öğrenmesini sağlar. Bu yöntem, Bloom'un Taksonomisi'nde uygulama ve analiz düzeyine karşılık gelir.
-
Görsel-İşitsel Materyaller: Animasyonlar, belgeseller ve çizgi filmler gibi materyaller aracılığıyla verilen bilgiler daha kalıcı hale gelir. Örneğin, Japonya'da çocuklara yönelik olarak geliştirilen "Bosai" animasyon dizisi, okul müfredatına entegre edilerek etkili sonuçlar elde etmiştir.
-
Aile Katılımlı Etkinlikler: Çocukların deprem bilincini pekleştirmek için ailelerin eğitime dahil edilmesi, öğrenmenin ev ortamında da süreklilik kazanmasını sağlar. Ailelerin eğitime aktif katılması, çocukların öğrendiklerini uygulamaya dökmesini kolaylaştırır.
-
Yaparak ve Yaşayarak Öğrenme: Tatbikatlar, acil durum çantalarını hazırlama etkinlikleri ve şehir gezileri gibi etkinlikler çocukların afete yönelik becerilerini geliştirir.
Eğitim Ortamlarında Uygulama Örnekleri
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen "Afet Bilinci ve Hazırlık" modülü, okul öncesi ve ilkokul düzeyinde deprem eğitimi sağlamak amacıyla uygulanmaktadır. Modül, öğrencilere hem teorik bilgi hem de uygulamalı çalışmalar sunmaktadır. Bununla birlikte, okul yöneticileri ve öğretmenlerin de afet eğitimi konusunda bilgilendirilmesi, eğitimin bütüncül bir yaklaşımla ele alınmasını sağlamaktadır.
Japonya, Yeni Zelanda ve Meksika gibi depreme yatkın ülkelerde uygulanan sürekli tatbikat temelli modeller, bu alanda çocukların bilişsel ve davranışsal yetkinliklerini arttırmada başarılı bulunmuştur. Japonya'daki "Shizuoka Deprem Eğitim Merkezi" gibi merkezlerde çocuklar pratik sınavlara tabii tutulmakta, sarsıntı simülasyonları ile gerçeğe yakın deneyimler yaşatılmaktadır. Benzer şekilde, Yeni Zelanda'da her yıl düzenlenen "ShakeOut" tatbikatlarına okullar zorunlu olarak katılmakta ve bu durum toplumsal refleksin gelişmesine katkı sağlamaktadır.
Psikolojik Dayanıklılık ve Travma Duyarlı Eğitim
Deprem eğitimi verirken, çocukların psikolojik sağlıklarını gözetmek büyük önem taşır. Travmatik bir olayla karşılaşan çocuklarda stres, korku ve anksiyete gibi belirtiler görülebilir. Bu nedenle, eğitim programları travma duyarlı bir yaklaşımla hazırlanmalı, çocuklara kaygılarını ifade etme fırsatı tanınmalıdır. Psikolojik danışmanların sürece dahil edilmesi ve duygusal destek mekanizmalarının kurulması, eğitimin olumlu etkisini arttırabilir.
Dijital Araçlar ve Yenilikçi Yaklaşımlar
Günümüzde dijital teknolojilerin eğitimde kullanımı, afet eğitimini daha erişilebilir ve etkili kılmaktadır. Mobil uygulamalar, arttırılmış gerçeklik (AR) teknolojileri ve interaktif çevrimiçi oyunlar, çocukların dikkatini çekerken aynı zamanda bilişsel katılımı da artırmaktadır. Örneğin, "MyShake" gibi deprem uygulamaları, hem gerçek zamanlı bildirimler sunmakta hem de kullanıcıya eğitim içerikleri ulaştırmaktadır. Bu uygulamalar, okullarla entegre çalışıldığında çocuklar için faydalı bir kaynak haline gelir.
Öneriler
Deprem bilinci kazandırmak, sadece afet anında değil, toplumsal dirençliliğin uzun vadede artmasına da hizmet eder. Çocuklara yönelik afet eğitimlerinin;
-
Yaş gelişimine uygun,
-
Uygulamalı ve katılımcı,
-
Aile ve okul iş birliğine dayalı,
-
Travma duyarlı,
-
Dijital destekli
şekilde tasarlanması, etkili bir öğrenme ortamı sağlayacaktır.
Bu kapsamda, UNICEF, AFAD ve UNDRR gibi kuruluşların kaynaklarından yararlanmak, eğitim içeriğini zenginleştirme noktasında katkı sağlayabilir. Örneğin, UNDRR'ın “Words into Action” rehberi, çocukların afet riskini azaltma sürecine aktif katılımlarına yönelik çerçeveler sunmaktadır (https://www.undrr.org/publication/words-action-guidelines-engaging-children-and-youth-disaster-risk-reduction).
Ayrıca, AFAD'ın yayımladığı "Deprem Bilgisi İlkokul Öğrencileri Kitapçığı" gibi eğitim materyalleri, müfredata uyarlanabilir öğeler sunmaktadır. Bu yayınlar hem öğretmenler hem de veliler için kullanılabilir pratik rehberler içermektedir.
Etkin bir deprem eğitimi, sadece bilgi vermekle kalmaz, aynı zamanda gelecek nesillerin afetlere karşı bilinçli ve dirençli bireyler olarak yetişmesini sağlar. Bu eğitimlerin sistematik hale getirilmesi, afet riskinin azaltılması yönünde yapılacak tüm çalışmalar için temel bir zemin oluşturacaktır.
← Diğer Blogları Görüntüle